Fréttir

Starfsmenn Stuðla sem er meðferðarstöð ríkisins fyrir börn og unglinga frá 12 til 18 ára komu í heimsókn til okkar á Vernd miðvikudaginn 25. September en heimsóknin hafði verið á dagskrá í nokkurn tíma.  Stuðlar eru úrræði fyrir börn og unglinga eins og áður sagði en standa fyrir umhyggju, öryggi, virðingu og vöxt. Leitast er við að sýna hverjum skjólstæðingi vinalegt viðmót og nærgætni. Hlúð er að sjálfsvirðingu hvers og eins með því að leggja ríka áherslu á virðingu fyrir sérkennum og því sameiginlega í fari okkar. Hér skiptir einnig máli að skipulega er unnið að því að grípa tækifæri til að vaxa og dafna þar sem frelsi og ábyrgð haldast í hendur eins og kemur fram á heimasíðu Stuðla.

Allir starfsmenn Stuðla eru þjálfaðir í áhugahvetjandi samtalsaðferð (MI), stöðustyrkjandi viðmóti og félgasfærni- og sjálfsstjórnaraðferð (ART). Greining og meðferð haldast í hendur í einstaklings- og fjölskylduviðtölum, sálfræðiathugunum og úrvinnslu upplýsinga frá meðferðaraðilum og skóla. Daglega er farið í útivist, tómstundir eða íþróttir. Skólanám er á vegum Brúarskóla og fer fram á Stuðlum. Einnig er þar starfrækt neyðarvistun sem er bráðaúrræði fyrir börn og unglinga á aldrinum 12 til 18 ára. Hámarksvistunartími er fjórtán sólahringar. Ekki er óalgengt að skjólstæðingar Verndar hafi farið inn á Stuðla og eru mörg einkenni skjólstæðinga Verndar og Stuðla af svipuðum toga.

23. ára samstarf Páls E. Winkel við Vernd

Þann 9. september tilkynnti Páll E. Winkel leyfi sitt frá embætti forstjóra Fangelsismálastofnunar og frá og með 1. október mun hann sinna verkefnum innan há­skóla-, iðnaðar- og ný­sköp­un­ar­ráðuneyt­is­ins til áramóta og þar eftir gegna embætti framkvæmdastjóra Menntasjóðs námsmanna til 30. júní 2025.  Páll hefur gegnt embætti forstjóra Fangelsismálastofnunar frá árinu 2008 en hefur verið í afar farsælu samstarfi við Vernd fangahjálp síðastliðin 23 ár. Samstarfið hefur einkennst af virðingu og einstaklega góðri samvinnu. Páll hóf störf sem lögfræðingur hjá Fangelsismálastofnun árin 2001-2005 og sinnt þeim störfum með prýði. Páll hefur leitt mikilvægar breytingar hjá stofnuninni sem og haft áhrif á ásýnd fangelsismála á Íslandi.

Vernd óskar Páli góðs gengis í komandi störfum og þakkar fyrir samstarfið á liðnum árum. 

Íris Ósk Ólafsdóttir, félagsráðgjafi MA, geðsvið Landspítala-háskólasjúkrahúss. Steinunn Hrafnsdóttir, félagsráðgjafi MA, Ph.d., prófessor við Félagsráðgjafardeild Háskóla Íslands sendu inn í tímarit félagsráðgjafa 1. TBL. 18 árgangur 2024 ritrýnda grein sem fjallar um rafrænt eftirlit. Rafrænt eftirlit þýðir að dómþoli afplánar síðasta hluta dómsins á heimili sínu eða öðrum dvalarstað sem Fangelsismálastofnun samþykkir og þarf að vera með ökklaband á sér þannig að hægt sé að fylgjast með ferðum hans. Markmið rannsóknarinnar er að varpa ljósi á upplifun og reynslu einstaklinga sem afplánað hafa undir rafrænu eftirliti og hvernig úrræðið nýttist í aðlögun þeirra að samfélaginu. Tilgangurinn var að skoða hvaða stuðningur þeim stóð til boða og varpa fram hugmyndum um úrbætur sem viðmælendur telja þörf á. Við rannsóknina var beitt eigindlegri rannsóknaraðferð þar sem tekin voru viðtöl við níu einstaklinga sem afplánað hafa undir rafrænu eftirliti. Niðurstöður benda til þess að rafrænt eftirlit sé mikilvægt úrræði í aðlögun dómþola að samfélaginu. Upplifun viðmælenda af úrræðinu var jákvæð, þeir upplifðu umbun og ákveðið frelsi þegar rafrænt eftirlit hófst og aðlögunin að samfélaginu varð auðveldari fyrir vikið. Viðmælendur telja þó þörf á úrbótum, svo sem auknum stuðningi við dómþola af hálfu félagsráðgjafa og sálfræðinga Fangelsismálastofnunar og samstarfi við félagsþjónustu sveitarfélaga og aðra aðila sem koma að þjónustu og stuðningi við dómþola

Upplifun dómþola af afplánun undir rafrænu eftirliti Meirihluti viðmælendanna var á þeirri skoðun að stuðningur væri mikilvægur þáttur í afplánun undir raf rænu eftirliti. Einungis tveir af sjö viðmælendum rann sóknarinnar voru háðir því skilyrði að mæta í viðtöl hjá sálfræðingi og félagsráðgjafa Fangelsismálastofnunar en þeir voru báðir að afplána dóm fyrir alvarlegt brot, kyn ferðisbrot gegn barni og manndráp. Báðir nýttu þeir vel stuðninginn sem þeir fengu og sögðu að hann hefði verið mikilvægur í aðlögun þeirra að samfélaginu. Viðmælendunum sem ekki voru bundnir því skilyrði að mæta í viðtöl hjá sálfræðingi eða félagsráðgjafa Fangelsismálastofnunar bar saman um að hafa ekki haft vitneskju um að þeim stæði slíkur stuðningur til boða. Aðspurðir hvort þeir teldu sig hafa hlotið nægilegan stuðning þegar þeir afplánuðu undir rafrænu eftirliti töldu þeir flestir að svo væri ekki. Nokkrir töldu sig þó ekki hafa þurft á stuðningi að halda en vert er að taka fram að þeir voru með gott stuðningsnet fjölskyldu. Aðrir töldu að þeir hefðu nýtt sér stuðninginn og töldu mikilvægt að dómþolar væru upplýstir um þann stuðning sem þeim stæði til boða.

Af niðurstöðum rannsóknarinnar má draga þá ályktun að rafrænt eftirlit er mikilvægt úrræði í aðlögun dómþola að samfélaginu eftir fangelsisvist. Upplifun viðmælenda af úrræðinu var jákvæð, þeir upplifðu umbun og ákveðið frelsi þegar rafrænt eftirlit hófst og aðlögunin að samfélaginu varð auðveldari fyrir vikið. Viðmælendur telja þó þörf á úrbótum svo úrræðið geti nýst dómþolum enn betur. Helstu tillögur að úrbótum eru aukinn stuðningur við dómþola af hálfu Fangelsismálastofnunar og samstarf við félagsþjónustu sveitarfélaga og aðra aðila sem koma að þjónustu og stuðningi við dómþola með tilliti til möguleika á launaðri atvinnu, menntun og endurhæfingu. Viðmælendurnir tveir sem afplánuðu undir rafrænu eftirliti eftir að Vernd tók við umsjón úrræðisins voru ánægðir með það fyrirkomulag og voru sammála um að það væri mjög jákvæð þróun. Áhugavert væri að gera rannsókn á upplifun dómþola sem afplána með nýja fyrirkomulaginu þegar meiri reynsla er komin á það. Vonast er til að þessi rannsókn auki skilning almennings, sveitarfélaga og annarra stofnana á mikilvægi þess að dómþolum verði veittur sá stuðningur sem þeir þurfa á að halda. Samfélagslegur ávinningur er fólginn í því að dómþolar njóti endurhæfingar og aðlögunar út í samfélagið eftir fangelsisvist.

Niðurstöður Við greiningu gagnanna kom í ljós að viðmælendurnir áttu margt sameiginlegt og var því hægt að draga fram nokkur þemu sem skiptast í þrjú yfirþemu og átta undir þemu. Fyrsta þemað fjallar um neyslu og afplánunar sögu ásamt því að varpa ljósi á upplifun viðmælenda af þrepaskiptri afplánun. Annað þemað kallast afplánun undir rafrænu eftirliti og fjallar um skilyrði rafræns eftir lits og rof á skilyrðum. Þriðja þemað er upplifun við mælenda af afplánun undir rafrænu eftirliti og fjallar um stuðning við dómþola, kosti og galla úrræðisins og tillögur að úrbótum. Í þessari grein er fjallað um þrjú þeirra: Afplánun undir rafrænu eftirliti, upplifun dóm þola af afplánun undir rafrænu eftirliti og úrbætur.

Lesa má helstu niðurstöður hér

Timarit_Felagsradgjafa_2024

Þráinn Farestveit

Dómsmálaráðherra og forstjóri Fangelsismálastofnunar héldu nýverið blaðamannafund á Litla Hrauni þar sem kynntar voru stórtækar umbætur í fangelsismálum, með uppbyggingu nýs fangelsis, fjölgun rýma á Sogni og endurskoðun fullnustulaga.

Eftirfarandi kom fram á blaðamannafundinum í máli Guðrúnar Hafsteinsdóttur dómsmálaráðherra og Páls Winkel forstjóra fangelsismálastofnunar.

Nýtt fangelsi verður byggt á Litla-Hrauni

Ítarleg skoðun og greining á aðstöðu á Litla-Hrauni er að baki og er niðurstaðan sú að nauðsynlegt er að ráðast í byggingu nýs fangelsis, sem koma á í staðinn fyrir þá aðstöðu sem nú er á Litla-Hrauni. Hafinn verður undirbúningur að þeirri framkvæmd strax.  Við uppbyggingu nýs fangelsis verður byggt á nútímaþekkingu á sviði betrunar og öryggismála, með hagsmuni fanga, starfsmanna og fjölskyldna fanga í huga. Mikil áhersla verður lögð á bætt öryggi, ekki síst fanga og starfsfólks fangelsa en jafnframt á bættan aðbúnað heimsóknargesta, þar sem gætt verður sérstaklega að þörfum barna.

Opnum rýmum verður fjölgað á Sogni

Fjölgað verður opnum rýmum í fangelsinu á Sogni, þar sem 14 ný rými verða tekin í notkun á næstu mánuðum en fyrir eru 21 rými. Nemur kostnaður við þá uppbyggingu um 350 m.kr.

Með þessu er meðal annars verið að bregðast við ábendingum frá Umboðsmanni Alþingis en nýlegri skýrslu kom fram að staða kvenna í íslenskum fangelsum væri lakari en staða karla. Með breytingum á Sogni er verið að bæta stöðu kvenna í fangelsum og auka möguleika þeirra á að taka út vistun sína í viðeigandi aðstæðum.

Endurskoðun fullnustulaga og stefnumótun með áherslu á betrun og nútímalega nálgun í refsistefnu

Samhliða umbótum á innviðum fangelsiskerfisins verður farið í endurskoðun  fullnustulaga með áherslu á betrun og nútímalega nálgun. Þá er umrædd endurskoðun tímabær í ljósi reynslu síðustu ára og aðfinnslna eftirlitsstofnana þingsins og alþjóðlegra eftirlitsstofnana.

Í máli Páls kom auk þess fram að þessar umbætur væru þær stærstu í sögu íslenskrar fullnustu. Fangelsið á Litla Hraun hefði upphaflega átt að vera sjúkrahús og uppbygging þar hefði einkennst af bútasaumi sem svaraði ekki kalli um nútímalega fullnustu og betrun fanga.

Heimsóknir ráðherra í fangelsin

Í aðdraganda þessa blaðamannnafundar heimsótti Guðrún Hafsteinsdóttir dómsmálaráðherra fangelsin á Hólmsheiði, Sogni og Litla Hrauni. Ráðherra og fylgdarlið hennar fékk kynningu á umfangi og eðli starfseminnar á hverjum stað og farið var í kynnisferð um svæðið. 

Þráinn Farestveit